Zwaardbewustzijn - training

Gisteren had ik de eer en het genoegen voor het eerst zelf een grondig voorbereide training te mogen geven, in de GUSB. Het is een training in het gebruik van de boken (houten zwaard) geworden.

Groepsfoto, met dank aan Sarah, aan de andere kant van de lens

In deze blogpost presenteer ik mijn uitgeschreven lesvoorbereiding. Voor zij die er niet bij konden zijn, of zij die de les nog eens willen herbeleven, of gewoon uit interesse. :)

Algemene tips die los staan van specifieke oefeningen staan op het einde onder de rubriek 'Extra's'.

Veel leesgenot!

A. Opwarming/suburi 

Streching met extra aandacht voor de schouders, armen en onderarmen.

1. Zwaardmeditatie 

Neem een boken en ga in chudan kamae (zwaardpunt naar keel of linkerschouder) staan met rechtervoet voor. Zet je rechtervoet naar achter en wapen gelijktijdig. Adem ondertussen diep in en onderzoek je balans. Let er op dat je je wapen omhoog stuwt met je linkerhand, eerder dan het op te heffen. Zo voorkom je ‘kippenvleugels’. 

Wanneer je longen vol zijn, stap terug naar voor, adem uit en laat je zwaard zakken in een vertraagde shomen (slag op hoofdhoogte). Let er op je schouders te ontspannen. Keer vervolgens terug naar chudan kamae.

2. Zwaardmeditatie 

Ga opnieuw in chudan kamae staan, rechtervoet voor. Zet je linkervoet voor, wapen en adem diep in.  Deze oefening is offensiever. Het idee is dat je een aanvaller ziet komen die je wil afschrikken door paraat te gaan staan. Projecteer je ki (je aandacht en intentie) naar voor, richting de veronderstelde aanvaller.

Hij/zij staakt de aanval, dus zet jij je linkervoet weer naar achter, ademt uit en keert terug naar chudan kamae, ontspannen maar nog steeds alert.

3. Suburi: mu kamae

Ga in mu kamae (voeten parallel, schouderbreedte) staan, je zwaard recht voor je uit. Wapen en sla vervolgens men (hoofd) terwijl je licht door de kniëen gaat. Hoewel dit er overdreven uit ziet, leer je zo hoe je je lichaamsgewicht kan inzetten bij een slag.

Let er goed op dat je slag recht is, je schouders ontspannen zijn en dat je geen kippenvleugels maakt. 

Na dit even gedaan te hebben doen we dit met enkel onze rechterhand. Vervolgens enkel onze linkerhand. Probeer je slag recht te houden, hoe moeilijk dit ook is.

4. Suburi: migi no kamae (rechts)

Ga in chudan kamae staan en geef shomen terwijl je je gewicht naar voren plaatst. Let er wel op je evenwicht te bewaren! Niet te ver voorover leunen. Terwijl de vorige oefening bedoelt was om te leren hoe je je lichaamsgewicht vertikaal kan inzetten, is deze bedoelt om de horizontale as te verkennen.

Blijf letten op je schouders, kippenvleugels en rechte slag.

5. Suburi: hidari no kamae (links)

Stel je nu met je linkervoet voor en doe dezelfde oefening. Belangrijk hierbij is vooral dat je let op hoe je balans verschilt wanneer je met links voor staat. Persoonlijk ervaar ik het als moeilijker om in evenwicht te blijven met links voor. Onderzoek dit.

Merk ook op dat wapenen voor bijna elke oefening boven je hoofd gebeurt, niet naast of voor je hoofd, zodat het gewicht van je zwaard in je eigen zwaartepunt (centrum) ligt. Dit geeft je meer mobiliteit en stabiliteit. Probeer daar aandacht voor te hebben.

B. Partneroefeningen

1. Men tai men

Ik wil beginnen met een heel eenvoudige oefening. Je krijgt een men, die je beantwoordt met een men. We hebben deze oefening al vaker gedaan, maar ik zou jullie willen vragen speciaal te letten op jullie focus en dit de hele les in je achterhoofd te houden. Het zwaard is scherp; probeer je geest even scherp te houden.

Of je een opening geeft of niet is jouw keuze. Belangrijk is dat je je aandacht erbij houdt. Probeer in beweging te komen op het moment dat uke besluit een aanval te plaatsen en toe te slaan op het moment dat de slag zou toekomen.

Ook als uke kan je je scherpte oefenen door goed op tori te letten. Het moment waarop die een opening geeft is het moment om toe te slaan. Of dat nu bedoeld of door verstrooidheid is. Laat geen kansen onbenut!

Voor de gevorderden: deze beweging is tegelijk verdediging en aanval. Je vormt een ‘afdakje’ om je te beschermen in geval je niet op tijd weg bent, alvorens volledig te wapenen en toe te slaan.

2. Men/kote neem centrum 

De aanval is men of kote (rechterpols). Of je opening geeft of niet is opnieuw jouw keuze. Voordeel is dat je het soort slag kan ‘uitlokken’ door het soort opening je geeft. (Zwaard naar rechts is eerder men; zwaard naar links is eerder kote.)

De verdediging is een schuifpas naar achter en een slag bedoelt om het centrum te nemen. Het aandachtspunt hierbij is goede ma-ai (afstand) en vermijden dat je op het zwaard van uke mikt. Let er op dat je in feite bijna even ver naar achter moet als uke naar voor komt.

Zorg er voor dat je je zwaard zo veel mogelijk tussen jezelf en uke houdt, vooral de punt. Dit niet doen genereert een nodeloze opening, iets wat gebeurt als je zomaar tegen het zwaard slaat eerder dan het centrum te nemen.

3. Kote otoshi men/kote/tsuki 

De aanval is kote, nadat tori de opening gegeven heeft.

Ga uit de aanvalslijn schuin naar achter, vang het zwaard op en neem uke’s balans. Let er op dat jouw zwaard ‘in’ uke blijft als bescherming.

Sla toe met men, kote of tsuki, afhankelijk van je ma-ai. Sta je dicht: tsuki. Sta je eerder ver af: men. Sta je nog verder af: kote.

Wat voetverplaatsing betreft: vang je de slag rechts op, doe je een schuifpas schuin naar achter (niet te ver!) langs de rechterzijde van de aanvalslijn; vang je de slag links op wissel je van voet door je linkervoet links van de aanvalslijn te zetten en je rechtervoet achter je linker te plaatsen.

4. Men otoshi 

Probeer hetzelfde te doen wanneer uke men aanvalt. Je geeft opening voor kote, maar hij/zij gaat voor je men. Kan altijd; ongewone aanvaller.

Het is veel moeilijker het zwaard naar beneden en uke uit balans te krijgen wanneer het zwaard hoog toeslaat. Daarom kan je beter jouw zwaard tussen jezelf en dat van uke houden en zijn gezicht bedreigen met een tsuki. Wanneer hij zijn wapen heft om zijn gezicht te beschermen en zelf toe te slaan, ga voor do (rechterzijde van de torso, net boven de heupen), 90° tenkan en yokomen.

Voetverplaatsing: wanneer je zijn gezicht bedreigt schuif je een klein beetje naar voor met je rechtervoet. Wanneer je do geeft zet je je linkervoet naar voor langs uke's linkerzijde. Vervolgens stap je met rechts naar voor naast uke en trek je linkervoet bij zodat je in een hoek van 90° tegenover uke komt te staan. Tijdens de stap naar voor met je rechtervoet doe je barai (let er op dat je wapen zo lang mogelijk tussen jou en uke zit als schild!) en wanneer je links bijtrekt geef je yokomen in de nek.

Wanneer je links opvangt (zie vorige oefening) zijn de voetbewegingen hetzelfde, maar dan omgekeerd: links wordt rechts en rechts wordt links. Je do slag is ditmaal gericht op de linkerzijde van de torso.

5. Otoshi voor het maken van openingen

De laatste oefening was vrij moeilijk. Nu een makkelijkere. Je hebt het vast wel al eens meegemaakt dat je voor iemand kwam te staan met een ijzersterke kamae waar je niet door raakt. Er zijn verschillende mogelijkheden om hier mee om te gaan. Deze techniek is daar één van.

Wanneer beiden in chudan kamae staan, doe een kleine schuifpas naar voor en oefen met je gewicht druk uit op zijn zwaard. Zo dring je binnen en sla toe met men, kote of tsuki. Kan links en rechts.

Je kan de punt van je zwaard laten dansen rond die van je partner, zodat deze niet weet langs welke kant je gaat binnendringen.

6. Harai voor het maken van openingen

Beiden staan in kamae, de punten net gekruist. Maak een halve cirkel naar boven tijdens het wapenen, links of rechts. Gebruik hierbij je centrum. Schuif gelijktijdig naar voor en ga voor men of kote.

De keuze voor otoshi of harai verschilt van hoe hoog de kamae van uke is. Op een iets hogere kamae is otoshi moeilijker, maar harai net makkelijker; en omgekeerd: een iets lagere kamae maakt harai moeilijker en otoshi vanzelfsprekender.

De keuze om links of rechts opening te maken hangt ondermeer af van waar uke het meest druk zet. Zet hij druk rechts: ga voor links. Zet hij druk links: ga voor rechts. Voel de situatie aan. Mee met de energie! :)

Voorkom horizontaal te slaan.

7. Kote/men neem centrum harai men

Uke valt men of kote aan. Opening geven of niet is opnieuw jouw keuze. Je doet een schuifpas naar achter en vangt op met een slag om het centrum te nemen. Direct daarop open je met een halve cirkel links of rechts en sla toe met men.

8. Men kaeshi do

Uke valt aan met men. Je gaat zijn slag tegemoet uit de aanvalslijn, vangt hem op en sla toe met do. In kendo is dit een blok, maar aangezien wij aikido doen nemen we zijn energie mee voor onze eigen slag.

Doe een kleine schuifpas naar achter nadat je do geslagen hebt om te ‘snijden’ en de afstand tussen jou en uke te vergroten.

Beste optie is men kaeshi do. Je kan ook gaan voor kote of (yoko)men. Moeilijker.

9. Barai

Let er op dat je uit de aanvalslijn gaat en dat je zwaard goed tussen jou en dat van uke zit. Bescherm jezelf! Vervolgens kan je toeslaan in men, kote of do.

 C. Bogu (‘beschermend gereedschap’)

In 2 rijen. We doen de oefening twee keer, dan groeten en doorschuiven. Ik blijf staan en mijn zijde is uke. Wie voor mij komt te staan wisselt zijn boken in voor een shinai.

Nooit een boken gebruiken op een bogu! Dat is slecht voor beiden, en voor de persoon in bogu ook natuurlijk. ;)

1. Bogu aanvallen

Ik geef een opening (men, kote of do), jij slaat zo snel mogelijk toe, welliswaar met een correcte slag, niet gewoon hakken. Vervolgens schuif ik naar achter en geef nog een opening: jij slaat weer toe. Als je wil kan je ook zelf je openingen maken.

Het idee is bij deze oefening is alert te leren zijn, uke volgen met de juiste mai-ai en geen schrik te hebben om toe te slaan. Ten slotte: ik draag toch bescherming. Ga ervoor!

Dit doen we twee keer, en dan doorschuiven. Ik blijf staan en degene die tegenover mij komt te staan neemt de shinai aan.

2. Bogu verdedigen

Ditmaal val ik 2 keer aan met shomen. De bedoeling is dat je daar op reageert, liefst met iets dat je geleerd hebt vandaag.

Extra’s 

Demo van een ‘echte’ kendoslag, met ki-ken-tai-uchi. Dit wil zeggen slag, kiai (uitademen doorgaans met schreeuw) en voetafdruk (stap) op hetzelfde moment: toon je fighting spirit.

Principe dat je slag toekomt wanneer je laatste been (lichaam) tot stilstand komt; spreidstand vermijden aangezien dit je mobiliteit verlaagt.

Principe van het zwaard als schild: hou zo veel als mogelijk je zwaard tussen jou en uke. Zo lang dat zwaard daar is heb je bescherming.

Wapenen is niet je zwaard opheffen, maar je punt omhoog wijzen met je linkerhand. Een beetje als je vinger opsteken in de les om iets te vragen, maar dan wel boven je hoofd, niet voor je neus.

Schouders ontspannen als je slaat. Dat zorgt zowel voor minder krampen achteraf, als het de kwaliteit van je slag en je mobiliteit verbetert.

Maak grote bewegingen; vermijd dat je gebogen staat of inkrimpt.

Merk op: deze oefeningen en technieken zijn niet ‘de enige juiste’ of ‘de beste’. Er zijn oneindig veel andere mogelijkheden. Maar het zijn zaken die volgens mij interessant en leerzaam zijn om te onderzoeken. :)