Aikido-gewoonten op de werkplaats

Ik overweeg al even een luchtig artikel te schrijven over hoe onschuldige aikido-gewoonten soms de werkplaats binnensluipen.

Zoals jullie misschien weten werk ik sinds kort in het zelfbedieningsmagazijn van Ikea als logistiek medewerker. Dat zijn die rekken vlak voor de kassa’s, waar je de planken van je nieuwe zetel of een opgerolde versie van je nieuwe matras met veel moeite op een kar kan sleuren.

Mijn taken zijn er voor zorgen dat al die zaken op de juiste plek liggen, dat het magazijn er netjes bij ligt en het assisteren van klanten – wat in de praktijk meestal neerkomt op hen de weg wijzen. Eenvoudig werk, maar het is werk. 

Nu kan je je de vraag stellen wat zo’n omgeving te maken heeft met aikido. En neen, ik heb nog geen voorwaartse breekval op het beton moeten maken. :)

Uiteraard kan ik een aikido mindset gebruiken om om te gaan met moeilijke klanten, en bij het versleuren van zware lasten probeer ik zo veel mogelijk een natuurlijke, rechte houding te bewaren en mijn centrum in te zetten. Maar daar gaat het hier niet om. Ik wil drie grappige voorvallen met jullie delen waaruit onschuldige aikido-gewoonten bleken.

1) Tijdens mijn eerste week was ik rustig schappen voor kastjes aan het stapelen in het magazijn. Ik herinner me dat nog vrij levendig, aangezien die schappen in een gladde folie gewikkeld waren, waardoor de stapel gemakkelijk omviel als je niet oppaste. Ik moest alert blijven!

Op een bepaald moment kwam mijn supervisor naar me toe met de mededeling dat hij belangrijker werk voor me had. Klanten hadden een bepaald product nodig, dus het was belangrijker dat ik dat eerst in de rekken legde. 

Het was er uit voor ik wist wat ik zei: ‘hai!’ en ik boog, zoals wanneer een sensei je een instructie geeft. Mijn supervisor zei er niets van, maar ik voelde een mix van schaamte en amusement vanwege mijn eigen reactie.

2) Ik probeer er op te letten, maar het zou me niet verbazen als ik zo nu en dan nog al eens ‘hai!’ gezegd heb. Een ander voorbeeld van aikido etiquette was toen een ervaren collega me tips gaf over hoe om te gaan met extra zware pakken, weinig ruimte en een roestige transpallet. Dat laatste is het toestel waarmee we zware pakken versleuren doorheen het magazijn.

Die collega kwam bij mij en gaf zijn tips op zo’n aiki wijze dat ik na zijn uitleg automatisch naar hem toe draaide, ‘arigato’ zei en vervolgens boog. Ook hij heeft hier niets op gezegd, maar ik voelde mezelf rood worden en hakkelde: ‘euh, ik bedoel, merci, ik zal er op letten!’ 

Geheel terzijde kan je je afvragen wat ik bedoel met tips geven op een aiki wijze. Wel, voor mij komt dat neer op erkennen wat de persoon probeert te doen om vervolgens een geheel vrijblijvende suggestie te doen. 

‘Ah, ik zie dat je wat moeite hebt je transpallet onder dat zware pak te krijgen (650 kg!), probeer anders eens hem half op te krikken, er een paar stukjes karton onder te steken en dan nog eens te duwen. Allez, zo doe ik het toch, je ziet maar wat werkt voor jou.’ Voor mij is dit heel erg aiki taalgebruik.

3) Vrijdag vond het laatste voorval dat ik met jullie wil delen plaats. Wanneer je een transpallet achter je aan trekt, merk je soms dat je hand en arm moe worden. Dan spreekt het voor zich eens van kant te wisselen. 

Echter, een gevaar dat je hebt wanneer je dat doet, en dus de ‘aanvalslijn kruist’ met je rug naar de transpallet, is dat deze tegen je hiel rijdt tijdens de wissel. Ik heb dat één keer meegemaakt en leuk is anders! Ik heb dit probleem intuïtief opgelost door mijn centrum op de transpallet gericht te houden tijdens de wissel. Concreet vertaalt zich dit in een irimi-tenkan beweging met op het einde een extra kaiten om terug in de juiste positie te eindigen. 

Ik was er me niet eens van bewust dat ik dit deed, tot een collega me vrijdag vroeg of ik zo’n fantastische dag had. ‘Want ge maakte toch zo’n danspasje, hé?’ Schaapachtig antwoordde ik dat ik gewoon gedraaid had en hij lachte eens. Het was toen dat ik besloot dit artikel te schrijven. 

Misschien dringt aikido ook jouw werkplek of leven binnen? Als je wil mag je je ervaringen gerust ook delen bij de commentaren hieronder of op Facebook. :)

Wanneer moet uke blokkeren?

Enkele jaren geleden schreef ik een blog waarin ik de rol van uke ('aanvaller') omschreef als die van leraar voor tori ('verdediger') doorheen zijn weerstand (zie link). In deze blog wil ik de didactische rol van uke verder toelichten aan de hand van inzichten uit mijn essay voor Stevens sensei. Daar heb ik aikido’s driehoek, cirkel en vierkant ingevuld als spontaniteit, aanvaarding en vriendelijkheid.

Uke moet allereerst een oprechte aanval geven. Dit wil niet zeggen dat uke tori in elkaar timmert. Dit wil zeggen dat uke tori iets geeft om mee te werken. Dat kan van een lichte maar gerichte druk, tot een volluit gegeven slag gaan. Het is de taak van uke het tempo en de intensiteit aan te passen aan het niveau van zijn tori.

Daarbij komt nog dat het niet de bedoeling is te blokkeren of tegen te werken, gewoon omdat het kan, of om te bewijzen dat je ‘beter’ bent dan tori. Met voorkennis is het bijna altijd mogelijk te blokkeren! Daar wordt niemand beter van!
Wel is het de bedoeling dat uke de werkpunten van tori aangeeft. Dit doet hij doorheen het blokkeren, overnemen of geven van een lichte tik waar hij tori kan raken. Doe dit steeds op het niveau van tori, en met één of twee aandachtspunten per oefening: tori kan onmogelijk op alles tegelijk letten! Leren gebeurt beetje bij beetje, stapje voor stapje! 

Maar concreet: wat moet uke nu aangeven doorheen het blokkeren? 

1) Wanneer tori niet voldoende spontaan is

Wanneer tori te veel anticipeert en te snel reageert, kan uke zich in zijn aanval aanpassen. Een klassiek voorbeeld hiervan is bij het oefenen met de bokken. Uke wapent, tori verplaatst zich nog voor de slag vertrokken is, uke herschikt zich en geeft de aanval naar waar tori nu staat.

Ook wanneer tori te laat beweegt kan uke dit aangeven door ofwel uke te raken, ofwel uke’s evenwicht te breken – bij kata(te)dori variaties bijvoorbeeld.

2) Wanneer tori niet voldoende aanvaardt

Enerzijds gebeurt dit wanneer tori te veel spierkracht gebruikt om uke ofwel te tegen te houden en te blokkeren, ofwel in een bepaalde richting te forceren. Op dit punt kan uke tegenwerken, overnemen, blokkeren of tori raken met een zachte tik.
Het niveau van de uke moet wel voldoende hoog zijn om dit op een correcte en veilige manier te doen. Enerzijds mag uke zijn eigen veiligheid niet uit het oog verliezen. Soms kan je wel blokkeren, maar met gevaar voor eigen ledematen. Anderzijds moet uke voldoende ervaren in aikido zijn om de beweging een fysiek heel sterke tori over te nemen – blokkeren zou ik niet doen bij iemand die veel sterker is.

Anderzijds is er ook de tori die zichzelf niet voldoende aanvaardt en uke laat binnendringen. Niet omdat tori te laat beweegt, maar omdat deze zich te slap of ontspannen opstelt. Uke kan dit aangeven door tori te raken of zijn evenwicht te breken. 

3) Wanneer tori niet voldoende vriendelijk/zorgzaam is

Wanneer tori bijvoorbeeld technieken en afwerkingen te hard, bruut of zelfs gewelddadig doet. Uiteraard hangt dit zowel af van het soort afspraken, training en uke je bent. Aikido is een krijgskunst, maar moet wel beoefend worden met elkaars veiligheid in het achterhoofd. 

Blokkeren zou ik hier als uke niet doen, voor je eigen veiligheid. Maar wat je wel kan doen is overnemen. Er zijn trouwens twee redenen om hier over te nemen. De eerste is om je eigen ledematen te sparen. Preventief zeg maar! De tweede is om aan tori te communiceren dat hij te hard werkt. Zeg dat ook (diplomatisch!) tegen je tori. Want als je enkel maar zijn technieken gaat blijven overnemen, bestaat de kans dat hij nog harder gaat beginnen werken.

Ook wanneer tori niet voldoende zorgzaam is naar zichzelf toe kan je dit als uke aangeven. De meest voorkomende situaties waarin dit het geval is, zijn: niet uit de aanvalslijn gaan, controle verliezen, zelf evenwicht verliezen, te veel voor uke blijven werken… uke kan dit aangeven door tori te raken, zijn evenwicht te breken of over te nemen.

Let er in al deze gevallen wel op dat je tegenwerking als uke 1) er op gericht is om tori iets bij te leren; 2) dat je je hoeveelheid informatie tot een minimum beperkt; 3) dat je steeds werkt op het niveau van je partner; 4) dat je steeds je eigen en tori’s veiligheid in gedachten houdt.